Dieta w zespole policystycznych jajników

Zespół policystycznych jajników (ang. polycystic ovary syndrome, PCOS) definiowany jest jako zaburzenie endokrynne przebiegające z nadmiarem androgenów, czyli hormonów płciowych, które u kobiet występują fizjologicznie w małych ilościach . Obraz kliniczny choroby obejmuje zaburzenia miesiączkowania, które obserwuje się aż u 75% kobiet z PCOS, w większości przypadków proces ten przebiega bez jajeczkowania, a także charakterystyczne jest występowanie torbieli w obrębie jajników. PCOS może dotyczyć nawet 10-15% kobiet w okresie rozrodczym i stanowi jedną z przyczyn niepłodności.

Do grupy głównych objawów choroby, wywoływanych nadmiarem androgenów możemy zaliczyć hirsutyzm (nadmierne owłosienie, które może dotyczyć 70% chorych), trądzik, a także łysienie. Jedną z głównych przyczyn, kierujących kobiety z PCOS do dietetyka jest problem otyłości i nadwagi, dotyczący nawet 60% chorych. Nadmierna masa ciała związana jest z insulioopornością, często występującą wśród kobiet z PCOS.

Główne cele interwencji dietetycznej obejmują przede wszystkim normalizację masy ciała poprzez wprowadzanie diety z ujemnym bilansem energetycznym, w przypadku kobiet z nadwagą lub otyłością, poprawienie wrażliwości insulinowej, a także przywrócenie funkcji rozrodczych.

W świetle najnowszych badań 5-10 procentowa utrata masy ciała wśród kobiet z PCOS wiąże się z znaczącym zmniejszeniem ryzyka wystąpienia chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2 oraz wyrównania zaburzeń hormonalnych. Utrudnieniem w procesie redukcji są przede wszystkim insulinooporność oraz zaburzenia równowagi w sekrecji takich hormonów jak grelina i cholecystokininia, które odgrywają główną rolę w procesie regulacji ośrodka głodu i sytości. Czynniki te znacząco spowalniają chudnięcie wśród kobiet z PCOS. W celu uzyskania najefektywniejszych rezultatów zalecana jest redukcja podaży energii w codziennej diecie na poziomie 500 do 1000 kcal, przy równoczesnym zwiększeniu aktywności fizycznej oraz unikaniu czynników stresujących.

Zagłębiając się w rodzaj makroskładników oraz ich wzajemne proporcje w diecie kobiet chorych, większość energii powinna pochodzić z węglowodanów. W przypadku tego makroskładnika powinnyśmy wybierać produkty węglowodanowe o niskim indeksie glikemicznym. Klasyfikacja produktów oparta o wartość indeksu glikemicznego zależy od ich wpływu na poziom glukozy we krwi po ich spożyciu. Podstawę jadłospisu powinny stanowić warzywa, produkty z pełnego ziarna, chude źródła białek oraz zdrowe tłuszcze, zaś wykluczone powinno zostać wysoko przetworzone pożywienie bogate w cukry proste. Taka dieta wykazuje duże korzyści w przypadku chorych z insulioopornością, a także znajdujących się w grupie ryzyka zachorowania na cukrzyce typu 2.

Odpowiednie źródła białka stanowią nieodłączny element diet redukcyjnych. Posiłki białkowe zapewniają dłuższe uczucie sytości, co jest efektem pożądanym w przypadku restrykcji energetycznych w diecie. Oprócz tego badania przeprowadzone na chorych z PCOS wykazały niższy poziom androgenów u kobiet będących na diecie wysokobiałkowej w porównaniu z kobietami u których podaż białka w diecie była niższa. Jako źródło białka powinniśmy wybierać chude mięsa, ryby, jaja oraz fermentowane produkty mleczne.

W przypadku tłuszczy, powinny stanowić one około 30% podaży energii, a ograniczeniu powinny podlegać nasycone kwasy tłuszczowe oraz tłuszcze trans, których działanie wykazuje niekorzystny wpływ na insulinowrażliwość. W regulacji zaburzeń metabolicznych pomocne mogą okazać się wielonienasycone kwasy tłuszczkowe omega-3, dlatego też w przypadku osób nie spożywających produktów będących odpowiednim źródłem tych związków, takich jak np. ryby, zalecane jest wprowadzenie suplementacji. Oprócz tego dobre źródło zdrowych tłuszczy znajdziemy w nasionach, orzechach, awokado czy oliwie z oliwek. Mogą one stanowić smaczne uzupełnienie posiłku lub też funkcjonować jako szybka i zdrowa przekąska.

Pozostając w temacie suplementów, należy wspomnieć o witaminie D, której niedobory mogą odgrywać znaczącą rolę w patogenezie insuliooporności. Zarówno u pacjentek z PCOS jak i w populacjo ogólnej zalecane jest wprowadzenie suplementacji, szczególnie w okresie jesienno- zimowym, kiedy ekspozycja na światło słoneczne jest ograniczona.
Kładąc duży nacisk na problem insuliooporności zaznacza się nieodłączną rolę mikroelementów, wykazujących korzystny wpływ na insuliowrażliwość u kobiet z PCOS. W grupie tej wymienić możemy magnez, chrom oraz selen.

Dieta kobiet z PCOS powinna być odpowiednio zbilansowana i oparta o zasady zdrowego odżywiania. Głównym celem terapii jest normalizacja masy ciała przy równoczesnym polepszeniu insulinowrażliowści. Otyłość i nadwaga, często towarzyszące kobietom z PCOS, nie tylko wpływają niekorzystnie na stan zdrowia pacjentek, ale też znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia innych chorób, takich jak cukrzyca czy choroby sercowo- naczyniowe. Odpowiednio dobrana dieta dla kobiet z PCOS może przyczynić się do ograniczenia występowania niepożądanych objawów co z pewnością polepszy jakość życia chorych.